Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki

Co Warto Zobaczyć

Czcionka:

 


Horyniec-Zdrój jest jednym  z najbardziej renomowanych polskich uzdrowisk. Liczy blisko 3 tysiące mieszkańców i leży w północno-wschodniej części województwa podkarpackiego, 4 km od granicy z Ukrainą. Odwiedzając naszą miejscowość warto zobaczyć wyszczególnione poniżej miejsca. Zapraszamy.



 

 Pałac Ponińskich – sanatorium Uzdrowiskowe „Bajka”

Pałac Ponińskich jest najokazalszym zabytkiem Horyńca-Zdroju posiada charakterystyczną kamienną fasadę. Powstał po gruntownej przebudowie poprzedniego dworu, który początkami swymi sięgał czasów króla Jana III Sobieskiego, najprawdopodobniej był to wówczas niezbyt obszerny zameczek myśliwski. Aleksander Poniński przeprowadził w latach 1905-1912 przebudowę, według projektu architekta Teodora Talowskiego. Dwór posiadał rozległe podziemia, które prowadziły daleko poza obwarowania.

Podpalony przez oddziały UPA pałac odbudowano. Zmieniono przy tym nieco formę zewnętrzną, gruntownie przebudowując wnętrze. Obecny eklektyczny pałacyk, utrzymany na planie litery H składa się z kilku części. Główny korpus jest jednopiętrowy, z mieszkalnym poddaszem. O dawnych właścicielach przypomina umieszczony nad wejściem herb Ponińskich - Łodzia oraz marmurowy portal wewnątrz, pamiętający jeszcze czasy dworu Telefusów.

Przez pewien czas po II wojnie światowej pałac był siedzibą dyrekcji PGR-u, a od 1969 roku mieści się w nim sanatorium (dawniej „Metalowiec”- obecnie „Bajka”).

Naprzeciw pałacu stała parterowa, wydłużona oficyna ze sklepioną bramą przejazdową. Przestrzeń zamkniętą tymi budowlami zajmował okrągły gazon. Ramy boczne dziedzińca wjazdowego tworzyły drzewa i krzewy. Nieopodal pałacu zachowało się kilka XIX-wiecznych budynków gospodarczych dawnego folwarku.

Pałac otacza XVIII-wieczny park dworski o układzie geometrycznym z dwoma stawami i pięknym starodrzewiem. Po środku parku znajduje się muszla koncertowa. Dawniej był to obszerny, bezdrzewny trawnik a po jego bokach rosły stare szpalery lipowe. W ten sposób przez pięknie utrzymane w pobliżu pałacu gazony kwiatowe i otwartą przestrzeń między alejami, wszystkie okna tylnej elewacji miały rozległy widok na graniczące z parkiem pola i łąki.



 

Bunkry w Starym Bruśnie   

Bunkry, które znajdują się w Starym Bruśnie należą do fortyfikacji tworzących umocnienia zwane "Linią Mołotowa". Był to pas radzieckich umocnień ciągnących się wzdłuż granicy z III Rzeszą, wytyczonej po podziale Polski, dokonanym przez okupantów w 1939 r. na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow. Pierwsze niewielkie schrony, budowano zaraz po wytyczeniu  linii demarkacyjnej .

„Linia Mołotowa” miała pomóc zatrzymać atak nieprzyjaciela na czas potrzebny do przeprowadzenia mobilizacji, a następnie miała służyć jako wsparcie działań zaczepnych własnych wojsk.

Schrony budowane były z żelbetu. Większe bunkry posiadają dwie kondygnacje gdzie w dolnej mieścił się magazyn żywności i amunicji, izba dla odpoczywających żołnierzy oraz toaleta. W górnej znajdowały się pomieszczenia bojowe i stanowisko dowódcy. W niektórych bunkrach można spotkać na najniższym poziomie studnię, z której czerpano wodę do picia i chłodzenia karabinów maszynowych. Wejścia broniły pancerne drzwi i gazoszczelna śluza. Posiadały własne zasilanie w energię, instalację oświetleniową, system wentylacji powietrza, ogrzewanie, a większe również kanalizację. Przewidziany był zapas paliwa na 60 godzin pracy maszyn schronu bez zmniejszania mocy. Mniejsze obiekty były podłączane do sąsiednich schronów. Uzbrojenie stanowiły zależnie od typu schronu 1-2 działa i nawet do 6 ciężkich karabinów maszynowych. Bunkry wyposażano w działa przeciwpancerne 45 mm i działa polowe 76,2 mm.

"Linia Mołotowa" tworzyła pas obronny, na który składały się batalionowe węzły obronne o froncie szerokości 6- 10 km i głębokości 5- 10 km. Węzły te tworzyło 3-5 puntów oporu z 15- 20 schronami.



      Nowe Brusno - Cerkiew

Cerkiew pw. Męczennicy Paraskewy. Data jej budowy nie jest do końca znana, powstała najwcześniej w 1676 a najpóźniej mogła być wybudowana w 1790r. Udokumentowana jest tylko data przebudowy w latach 1903-1906 r.

Bryła trójdzielna świątyni, nakryta trzema kopułami, powiększona w 1903r. o babiniec. Obecnie nie użytkowana.



     Cmentarz w Starym Bruśnie

Cmentarz greckokatolicki w Starym Bruśnie, usytuowany w lesie, który porósł dawną wieś, będącą niegdyś znanym i cenionym ośrodkiem kamieniarskim. Najstarsze, prymitywne i toporne rzeźby, z wyrytymi napisami, pochodzą z początku XIX w., najnowsze z lat 40. XX w. W kamieniu z Brusna bez trudu można było rzeźbić, wycinać krzyże nagrobne i przydrożne. Do początku XIX w. krzyże bruśniańskie nie miały żadnych ozdób. W XIX w. stały się kanciaste, a pod koniec tego stulecia zaczęto umieszczać na nich figury Chrystusa. Bardzo dużo prac rzeźbiarzy z Brusna możemy zobaczyć na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. W samym Bruśnie na obu cmentarzach jest ok. 600 krzyży nagrobnych miejscowej produkcji. Dzieła kamieniarzy samouków charakteryzowały się archaizmem i prostotą.

Przy cmentarzu w dolnej części znajduje się miejsce po cerkwi. Przy fundamentach cerkwi stoją dwa krzyże. Jeden upamiętnia budowę cerkwi w 1906 r. i pierwsze misje w parafii w 1925 r. drugi - 950 rocznicę chrztu Rusi.



   Sanatorium UZDROWISKO HORYNIEC

Dom Zdrojowy zaczął funkcjonować w 1996 roku. Sanatorium jest sukcesywnie rozbudowywane i unowocześniane, oddano do użytku poddasze i basen leczniczy z wodą siarczkowo-siarkowodorową. Jest to jedyny taki basen leczniczy w Polsce. W skład sanatorium wchodzą budynki: „Jawor” i „Modrzew”.

Zakład przyrodoleczniczy, który mieści się w Domu Zdrojowym oferuje szeroką gamę zabiegów przyrodoleczniczych.

Sanatorium jest dostępne dla każdego, na podstawie umów z NFZ, dofinansowania PFRON, skierowania ambulatoryjnego oraz w ramach pobytów osób prywatnych.

Profil leczniczy uzdrowiska to choroby narządu ruchu oraz wszelkie choroby reumatyczne. Uzdrowisko leczy również choroby kobiece i choroby skóry. Niezaprzeczalne efekty lecznicze uzyskuje poprzez zastosowanie w leczeniu własnych, wysokiej jakości naturalnych tworzyw leczniczych: borowiny i wody siarczkowo-siarkowodorowej.



    Kaplica Leśna w Nowinach Horynieckich

            Kaplica leśna pw. Matki Bożej położona jest w śródleśnej dolinie. Jest to znane miejsce kultu religijnego, które powstało na cześć objawienia się Matki Boskiej trójce pastuszków- 12 czerwca 1636 roku. W miejscu tym wypłynęło źródełko. Obecna drewniana kapliczka powstała w XIX w., a w 2002 roku została rozbudowana i odnowiona. W środku kaplicy bije cudowne źródło, którego wodzie przypisuje się działanie uzdrawiające, zwłaszcza w chorobach oczu. W ołtarzu znajduje się łaskami słynąca figura Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia wyrzeźbiona w drewnie lipowym przez nieznanego rzeźbiarza. Posiada cechy stylu rokokowego, jest datowana na II połowę XVIII.

            W pobliżu kaplicy znajdują się dwie małe kapliczki: św. Antoniego Padewskiego i św. Franciszka oraz kamienna figura Matki Boskiej z 1943 r. oryginalnych rozmiarów z kamienia bruśnieńskiego. W najbliższym otoczeniu kaplicy, a także z okolicznych wzgórz wybija wiele źródeł .

            Na wzniesieniu widoczny jest krzyż upamiętniający przemarsz i pobyt wojsk ks. Józefa Poniatowskiego z 1809r.



   Kapliczka św. Jana Nepomucena

            Kapliczka św. Jana Nepomucena- patrona mostów, przepraw, opiekuna życia rodzinnego, orędownika dobrej spowiedzi, sławy i honoru. Obecnie św. Jan Nepomucen uznawany jest za patrona ratowników. Proszono go również o obronę przed obmową, zniesławieniem i pomówieniem. Według tradycji ludowej, był świętym, który chronił pola i zasiewy przed powodzią, ale również i suszą.

            Legenda mówi, że kapliczka została wybudowana w 1672r. na pamiątkę rozgromienia przez Jana III Sobieskiego oddziału tatarskiego, a z kamienia bruśnieńskiego wiezionego na wozach tatarskich postanowiono wybudować przydrożną kapliczkę.



   Zespół klasztorny oo. Franciszkanów

            Powstał z fundacji Piotra Telefusa w 1703 r., ukończony przez Mikołaja Stadnickiego w 1759 r. po kilkudziesięcioletniej przerwie. W 1760 r. wybudowano przylegający do kościoła klasztor Franciszkanów.

            Uwagę zwraca obronne położenie całego założenia (otoczony fosą w przeszłości napełnioną wodą). Barokowy kościół jest jednonawowy, z nieco węższym prezbiterium i sklepieniem kolebkowym z lunetami. Jego cechą charakterystyczną są niezwykle grube mury (w niektórych miejscach sięgają nawet 2,5 m. co również podkreśla obronny charakter budowli).

            Przy wejściu umieszczono współczesne rzeźby, przedstawiające św. Brata Alberta i siostrę Bernardynę (Marię Jabłońską), a w przedsionku tablicę upamiętniającą ich spotkanie w dniu 13 czerwca 1896 r.

            Wewnątrz kościoła znajdują się XIX-wieczne ołtarze, ambona i ławy. W ołtarzu głównym jest rokokowa, pokryta złotem, rzeźba patronki świątyni - Matki Boskiej Niepokalanie Poczęte.

            W ołtarzach bocznych umieszczono XVIII-wieczne obrazy przedstawiające św. Franciszka z Asyżu i św. Antoniego Padewskiego. Po bokach droga krzyżowa z XIX w. Łuk tęczowy, oddzielający nawę od prezbiterium, pokrywają oryginalne freski, powstałe w czasie budowy kościoła. Na chórze umieszczono herb fundatorów kościoła.



   Kościół w Werchracie

           Kościół pw. Św. Józefa z 1910 r. to dawna cerkiew pw. Św Jerzego. Świątynia położona jest po środku wsi. Zaprojektowana przez architekta ukraińskiego w stylu neoklasycznym, zbudowana na planie krzyża łacińskiego z kopułą na przecięciu nawy głównej i poprzecznej. Cerkiew została oddana do użytku w 1910 r. W czasie pierwszej wojny światowej budowla została poważnie zniszczona.

       W środku znajdziemy cenne figury z XVIII w. stojące w ołtarzu głównym. W bocznym ołtarzu znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, ikona z końca XVII wieku. W przedsionku znajdują się dwie kamienne kropielnice pochodzące z byłego klasztoru Bazylianów. Po prawej stronie nawy wmurowana jest tablica upamiętniająca działalność św. Brata Alberta. Za Kościołem znajduje się nowo wybudowany Dom Oazowy.



   Kościół Zdrojowy pw. Jakuba Strzemię

           Ma wyraźny dwubryłowy charakter. Pierwotną budowlą była kaplica dworska wzniesiona w 1818 r. która stanowi obecnie front kościoła. Jest to klasycystyczna świątynia z czterokolumnowym portykiem, nad wejściem której znajduje się herb Stadnickich, fundatorów kaplicy - Szreniawa.

        Właściciele Horyńca przekazali obiekt grekokatolikom po pożarze cerkwi i potem aż do lat powojennych wykorzystywana była jako cerkiew greckokatolicka . Po 1947 r. cerkiew została przejęta przez kościół rzymsko-katolicki. W 1984 r. do starej świątyni, od strony prezbiterium dobudowano nową część - nawę i plebanię.

        Na plac przykościelny prowadzi trójłukowa dzwonnica z 1818 r.



   Centrum Rehabilitacji Rolników KRUS

            Historia obiektu sięga roku 1977, kiedy to otwarto  pierwsze w Polsce sanatorium dla ludności wiejskiej. Od 1994 r. po rozbudowie i gruntownym remoncie funkcjonuje jako Centrum Rehabilitacji Rolników Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

            W obiekcie znajduje się ogólnodostępna kryta pływalnia „Wodny Świat” z pełnowymiarowym basenem pływackim, basenem rehabilitacyjno-rekreacyjnym z hydroatrakcjami, zjeżdżalnią rurową, jaskinią solną i sauną fińską oraz park i boisko sportowe.

            Centrum specjalizuje się w rehabilitacji leczniczej i leczeniu uzdrowiskowym schorzeń narządu ruchu i chorób współistniejących. Prowadzi rehabilitację leczniczą rolników i ich dzieci ubezpieczonych w KRUS, leczenie uzdrowiskowe pacjentów skierowanych przez NFZ, turnusy sanatoryjne osób indywidualnych, turnusy rehabilitacyjne z dofinansowaniem PFRON oraz pobyty rehabilitacyjno-wypoczynkowe.



   Mauzoleum Książąt Ponińskich

            Mauzoleum Książąt Ponińskich wzniesione przez księcia Aleksandra Oskara Ponińskiego w latach 1905-1912 według projektu wybitnego architekta Teodora Talowskiego, autora projektów wielu kamienic, dworów i pałaców na terenie Galicji. T. Talowski kierował również przebudową pałacu ks. Ponińskich w Horyńcu.

            W grobowcu zbudowanym, z piaskowca bruśnieńskiego, pochowanych jest kilkunastu członków rodów Ponińskich wśród nich założyciel Uzdrowiska Horynieckiego Książe Aleksander Oskar Poniński (1856-1915), jego żona ks. Olga z książąt Von Wrede (zm. 1938), Jego dzieci: ks. Paulina (zm. 1899), ks. Róża (zm. 1918 , żona Stanisława Karłowskiego, ostatni właściciele Horyńca), której imieniem nazwano Horynieckie źródła wody leczniczej, ks. Kalikst (zm.1920) ostatni męski potomek książęcej linii rodu Ponińskich oraz dwie siostry ks. Aleksandra Ponińskiego: Zofia Gostomska i Eliza Augustynowicz.



   Monastyr

            Monastyr Bazylianów – został założony w 1668r. na gruntach ofiarowanych przez mieszkańców Werchraty, ale prawdopodobnie już w XII w. na wzgórzu istniał klasztor. Klasztor funkcjonował do 1806 roku, kiedy został on zlikwidowany przez władze austriackie, a zakonnicy wraz z cudowną ikoną, zwaną Matką Boską Werchracką przenieśli się do Krechowa koło Żółkwi na Ukrainie. Teraz pozostały już tylko ruiny, ślady murów, kilka podziemnych przejść i studnia.

            Znajdują się tu również niewielkie cmentarze żołnierzy niemieckich z okresu I Wojny Światowej i Oddziału UPA z czasów II wojny. W pobliżu wzgórza można dostrzec krzyż upamiętniający istniejącą tu od 1891r pustelnię św. Brata Alberta, która powstała na terenie małego folwarku Ludwika hr. Dębickiego. Była przeznaczona dla braci Albertynów.

            Pustelnia na Monastyrzu funkcjonowała do 1905 r. Wtedy to została zamknięta przez nowego właściciela tych ziem.



   Park Zdrojowy

            Park powstał w latach trzydziestych XX w. z inicjatywy Stanisława Karłowskiego, ówczesnego właściciela dóbr horynieckich. Aleja tujowa w parku to jedno z ulubionych miejsc spacerów kuracjuszy. Na końcu alei w 1962 r. wybudowano z inicjatywy Centrali Rolniczych Spółdzielni mały zakład przyrodoleczniczy zwany „Łazienkami” gdzie kuracjusze chodzili codziennie na zabiegi z dawnego sanatorium „Rolnik” (dzisiejsze CRR KRUS Horyniec), oraz sanatorium „Metalowiec” (dzisiejsza „Bajka”). W 1973 r. zakład przyrodoleczniczy został przejęty przez P.P. „Uzdrowiska Polskie”.  „Łazienki” funkcjonowały do czasu oddania nowoczesnych gabinetów zabiegowych w sanatoriach.

            Na trenie parku i w jego sąsiedztwie bije kilka źródeł wód mineralnych. Woda z nich z powodu zawartości dużej ilości związków siarki charakteryzuje się niezbyt przyjemnym zapachem, ale zawiera bardzo skuteczne właściwości lecznicze w chorobach przewodu pokarmowego. Obecnie park jest w przebudowie, planowane zakończenie prac wiosna 2015.



   Cerkiew w Prusiu

            Cerkiew greckokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, powstała w 1887 roku. Ma ona konstrukcję zrębową, zbudowana jest na planie czterech kwadratów. Największy to nawa, mniejsze prezbiterium i babiniec. Wszystkie części mają dwuspadowe dachy pokryte blachą z kalenicą na jednym poziomie. Na ścianie babińca widnieje polichromia ze sceną Sądu Ostatecznego. Przed babińcem znajduje się mały przedsionek kryty dwuspadowym dachem.

            Dolne części ścian cerkwi są osłonięte okapem, przypominającym soboty. Wewnątrz zachowała się część ikonostasu, który jest starszy od samej cerkwi, pochodzi prawdopodobnie z XVIII w.   

            Obecnie cerkiew jest wykorzystywana jako kościół filialny parafii rzymsko-katolickiej w Werchracie . Odbywają się w niej także nabożeństwa w obrządku greckokatolickim. Obok cerkwi stoi drewniana dzwonnica z XIX w. z pochyłymi ścianami. Została wybudowana bez użycia gwoździ.



   Cerkiew p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy

            Cerkiew w Radrużu p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy w stylu bojkowskim, wzniesiona w 1931 roku na miejscu poprzedniej z XVIII w. Jest to niewielka świątynia, malowniczo położona na wzgórzu, służy dziś mieszkańcom wsi jako kościół rzymsko-katolicki.

            Świątynia posiada architekturę typową dla cerkwi roztoczańskich, ma układ trójdzielny, z dużą ośmioboczną kopułą nad nawą. Ściany budowli okryte są gontem, zaś dachy blachą. Na uwagę zasługują jej proporcje, z dominującą  kopułą przekrywającą nawę. We wnętrzu znajduje się odrestaurowany obraz Matki Bożej Śnieżnej z XVIII w. Stojąc obok cerkwi, można zobaczyć granicę polsko-ukraińską.



   Cerkiew greckokatolicka pw. św. Paraskewy

            Cerkiew pod wezwaniem św. Paraskewy w Radrużu z XVI w. jest jedną z dwóch cerkwi znajdujących się w tej miejscowości, i należy do najstarszych i dobrze zachowanych obiektów drewnianego budownictwa cerkiewnego w Polsce.

            Położona jest na wzgórzu, otoczona murem z kamienia bruśnieńskiego stąd również charakter obronny budowli, pełniła rolę warowni, w której mogli się schronić mieszkańcy podczas najazdów tatarskich. Nieopodal przepływa potok Radrużka. Cerkiew jak i dzwonnica zbudowana została z drewna jodłowego i dębowego. Za cerkwią widać murowany budynek – dom diaka, który również pełnił funkcje obronne.

            Cerkiew jest budowlą o charakterze późnogotyckim, zbudowaną na rzucie trzech kwadratów. Najwyższą i najszerszą część stanowi dwukondygnacyjna nawa, niższe prezbiterium i babiniec mają dachy dwuspadowe. Dachy i ściany podbite są gontem, pierwotnie bez użycia gwoździ. Dokoła cerkwi otaczają zadaszenia tzw. soboty wsparte na słupach. Na ścianie ikonostasowej oraz w prezbiterium zachowała się polichromia malowana na drewnie. Najprawdopodobniej fundatorem cerkwi był Jan Płaza - poseł na sejm i starosta lubaczowski. Dawny ikonostas znajduje się obecnie w Łańcucie i w muzeum w Lubaczowie.

W latach sześćdziesiątych XX wieku cerkiew została odrestaurowana. Na przycerkiewnym cmentarzu stoją kamienne krzyże oraz krypta właścicieli Radruża - Andruszewskich.

W roku 2012 znalazła się na liście World Monuments Watch jako jeden ze stu cennych zabytków na świecie zagrożonych zniszczeniem. 21 czerwca 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wraz z 15 innymi drewnianymi cerkwiami w Polsce i na Ukrainie. Od 2010 roku zespół zabudowań cerkiewnych stanowi oddział Muzeum Kresów w Lubaczowie.



 

Zegar

Kalendarium

Marzec 2024
Pon Wt Śr Czw Pt Sb Nie
26 27 28 29 1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31